تأثیر تکتونیک بر لندفرم‎های کواترنری درۀ طالقان

نویسندگان

1 دانشگاه تهران

2 دانشگاه خوارزمی

چکیده

ژئومورفولوژی تکتونیک، نقش فرایندهای تکتونیکی (درونی) را در ایجاد و تحول لندفرم‎ها مورد بررسی قرار می‎دهد. بنابراین در ژئومورفولوژی تکتونیک، شکل‌ها، ریخت‎ها و فرم‌های مختلف سطح زمین که تحت تأثیر عوامل تکتونیکی شکل گرفته‎اند، مطالعه می‎شوند. این پژوهش با بررسی تکتونیک درۀ طالقان، به تأثیر آن روی لندفرم‎های کواترنری منطقۀ مورد مطالعه پرداخته است. در این راستا با محاسبۀ هفت شاخص مورفولوژیکی شامل، شاخص سینوسیته کانال رود، شاخص گرادیان رودخانه، شاخص عدم تقارن آبراهه، شاخص نسبت پهنا به عمق یا ارتفاع دره، شاخص شکل حوضه، شاخص وسعت مخروط‎افکنه و شاخص شیب مخروط‎افکنه، میزان فعالیت تکتونیکی منطقه مورد ارزیابی قرار گرفت و نتایج حاصل از این شاخص‌ها با استفاده از داده‎های ژئودینامیک تکمیل شدند. با بازدید از منطقه، لندفرم‎های موجود بررسی و شواهد تأثیر تکتونیک روی آنها شناسایی شدند. وجود دگرشیبی‎ها، توالی پادگانه‎ها در کناره‎های رودخانۀ طالقان، تنگ‎شدگی دره و وجود بی‎نظمی و بالاآمدگی در ناهمواری‌های اطراف دره، همه از نشانه‎های تأثیر تکتونیک بر سازندهای کواترنری موجود در دره هستند. در امتداد این پژوهش، همراه با بررسی منابع متعدد، بازدیدهایی از منطقۀ مورد نظر به عمل آمد و از نقشه‎های زمین‎شناسی، توپوگرافی و نرم‎افزارهای گوگل ارث، آرک جی.آی.اس.، فتوشاپ و فری‎هند، برای شناسایی لندفرم‎های کواترنری و تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده شد. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که تفاوت‌های ساختمانی موجود در درۀ طالقان، ازجمله تفاوت در نیمرخ عرضی دره، به‎سبب فعالیت‌های تکتونیکی ناشی از عملکرد گسل‌ها، به‎خصوص گسل طالقان است و از سویی دیگر نیمۀ جنوبی دره، به‎دلیل فعالیت‌های تکتونیکی دچار بالاآمدگی‎ شده و درنتیجه موجب افزایش شیب نسبت به نیمۀ شمالی آن شده است که این امر در ژئومورفولوژی دره، به‎خصوص در قسمت پایین‎دست آن به خوبی نمایان است.

کلیدواژه‌ها