شبیه‎سازی فرسایش و رسوب ناشی از زمین‎لغزش‌ها با استفاده از مدلGeoWEPP (مطالعۀ موردی: حوضۀ گرمچای میانه)

نویسندگان

دانشگاه تبریز

چکیده

فرسایش آبی و زمین‎لغزش‌ها، هر دو از منابع اصلی تولید رسوب در حوضه‌های آبخیز هستند، ولی تا کنون مدل جامعی برای تعیین سهم حرکات توده‌ای در بار رسوبی حوضه‌هایی که در آن زمین‎لغزش‌های زیادی اتفاق افتاده، ارائه نشده است. پژوهش پیش رو با این فرض انجام گرفته است که عوامل مؤثر در فرسایش‎پذیری و افزایش بار رسوبی حوضه‌ها، تأثیر مشابهی در ایجاد و تشدید حرکات توده‌ای زمین داشته و توان تولید رسوب در دامنه‌های ناپایدار همبستگی معناداری با سطوح گسیختگی دارد. با توجه به اینکه همیشه تمامی مواد جابه‎جا شدۀ لغزشی، امکان انتقال به داخل شبکۀ زهکشی را نداشته و در اغلب موارد، بخشی از آن در سطح دامنه‌ها همچنان باقی خواهند ماند. در این پژوهش، از مدل فرایندی WEPPدر محیط نرم‎افزاری ArcGIS با عنوان GeoWEPP، برای شبیه‎سازی مقادیر رسوب و ته‎نشست متأثر از وقوع زمین‎لغزش‌ها در حوضۀ گرمچای میانه استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که بار رسوبی سطوح ناپایدار دامنه‌‌ای در ارتباط با مورفولوژی دامنه و مدیریت حاکم برآن در قالب کاربری زمین و اقلیم منطقه متغیر بوده و مدل یاد شده به خوبی قادر به شبیه‎سازی مقادیر رسوب و ته‎نشست در ارتباط با عوامل تأثیرگذار برآن بوده است. قابلیت مدل یادشده در این زمینه، پیش از این در مطالعات مشابه دیگری ثابت شده است. از آنجاکه در حوضۀ آبخیز گرمچای اطلاعات رسوب اندازه‌گیری شده موجود نبود، لذا نتایج شبیه‎سازی مدل فقط از طریق انطباق مناطق بحرانی رسوب با سطوح لغزشی مشاهده‌ای، به‎صورت کیفی ارزیابی شده است. رابطه بین مناطق لغزشی با بار رسوبی، از طریق ارائۀ مدل رگرسیونی دو متغیره بررسی شد. نتایج آن وجود رابطۀ معناداری با ضریب تبیین 71/0 درصد را نشان داد که این رقم معیار مناسبی از موفقیت مدل یاد شده است و نشان می‌دهد که می‌توان از این مدل در برآورد بار رسوبی مناطق لغزشی حوضه‌های فاقد آمار رسوب استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها