ارزیابی شاخص‌های ژئومورفوکلیمایی بر مکان‌گزینی مراکزحیاتی، حساس و مهم با رویکرد دفاع-غیرعامل (مطالعه موردی: سواحل مکران ازجاسک تا خلیج گواتر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه اصفهان

2 گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه اصفهان.

3 گروه مدیریت راهبردی، دانشکده دفاع ملی، دانشگاه عالی دفاع ملی.

چکیده

شناخت ویژگی­های ژئومورفولوژیکی و اقلیمی نقاط مختلف کشور یک اصل مهم و ضروری به­حساب می­آید و عدم شناخت آنها جز ارتکاب به اشتباهات خطرناک، کاردیگری انجام نخواهد شد. این مقاله به بررسی ویژگی­های جغرافیایی و به ویژه ارتباط و پیوند میان عوامل ژئومورفوکلیمایی بر مکان­گزینی مطلوب مراکز حیاتی، حساس و مهم منطقه سواحل مکران از جاسک تا خلیج گواتر با رویکرد دفاع­غیرعامل می­پردازد. با توجه به ضرورت مکان­گزینی مراکز و تأسیسات حیاتی، مهم و حساس با رویکرد دفاع غیر‌عامل بصورت مؤثر و هوشمندانه با ارزیابی شاخص­های ژئومورفولوژیکی و اقلیمی سواحل مکران(بندرجاسک تا خلیج گواتر) بمنظور دست­یابی به پایداری امنیتی در این ناحیه از کشور ایران بر اساس نقشه طرح توسعه سواحل مکران ترسیم شده توسط دبیرخانه توسعه سواحل مکران، دراین پژوهش متناسب با تفکیک واحدهای ژئومورفولوژی منطقه مکران، خط ساحلی و جلگه ساحلی تا شعاع 50 کیلومتر را به عنوان منطقه عملیاتی ودشت­های پایکوهی وکوهستان تا شعاع 200 کیلومتر درعمق را منطقه راهبردی در نظر گرفته شده است.  ابزارهای تحقیق پژوهش را نقشه­های توپوگرافی، زمین­شناسی و تصاویر هوایی و ماهواره­ای منطقه تشکیل داده است. همچنین با ارائه و تنظیم پرسشنامه­ها، مصاحبه با افراد کارشناس به شناسایی عوامل مؤثر اعم از طبیعی و انسانی در  مکان­یابی مراکز حیاتی، حساس و مهم با تأکید بر دفاع­غیرعامل پرداخته و پس از مشخص شدن آنها، داده­های عوامل ژئومورفولوژیکی و عناصر اقلیمی را با استفاده از روش تحلیلی بهترین- بدترین(BWM) بمنظور انجام مقایسه معیارها به صورت بهترین و بدترین مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و عوامل و عناصر تأثیرگذار در مکان­گزینی با رویکرد دفاع غیرعامل رتبه­بندی و وزن­دهی نهایی گردید که از بین شاخص­ها، میزان شیب با وزن نهایی (257/0) و رطوبت نسبی با وزن نهایی (030/0) به ترتیب مهمترین و کم­اهمیت­ترین شاخص­ها مشخص شدند. در نهایت در محیط نرم افزار Arc GIS با  هم­پوشانی لایه­ها،  نقشه­ای که در آن مناطق مناسب برای احداث مراکز حساس و مهم در آن مشخص شده­اند را بدست آوردیم. نتایج نشان می­دهد که مناطق شرقی ساحلی منطقه مورد مطالعه برای مکان­یابی شرایط مناسب­تری را نسبت به مناطق غربی دارد. همچنین با توجه به نقشه نهایی که بر اساس عوامل ژئومورفولوژیکی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی تهیه شده است، مساحت پهنه­های مطلوب برای مکان­گزینی مراکز حساس و مهم در بخش شمالی نسبت به مناطق جنوبی بیشتر است، به عبارت دیگر می­توان گفت که ویژگی­های ژئومورفولوژیکی از جمله شرایط توپوگرافی، فیزیوگرافی رودخانه­ها و... منطقه در بخش شمالی شرایط مطلوبتری نسبت به مناطق جنوبی و نیز در ناحیه جلگه ساحلی در بخش شرقی نسبت به بخش غربی برای انتخاب مکان بهینه مراکز حساس و مهم برخوردار هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation Characteristics Of Geomorphoclimaei on Locating of Critical, Sensitive, and Important Centers With Passive Defense Approach (Case Study: Makran coastal area from Jask to Gowatre Bay)

نویسندگان [English]

  • morteza poorzare 1
  • abdolah seif 2
  • habiabalah sayari 3
  • sirus fakhri 3
1
2
3
چکیده [English]

Recognizing the geomorphologic and climatic features of different parts of the country is an important and essential principle, without which dangerous mistakes will not be made. this paper examines the geographical features, especially the relationship between Geomorphoclastic factors with the optimal locating of critical, sensitive, and important centers of Makran coastal area from Jask to Gowatre Bay with Passive Defensive Approach.
   Considering the necessity of locating critical, sensitive, and important centers and facilities with Defensive Passive approach effectively and cleverly and evaluation Characteristics Of geomorphological and climatic of Makran coastal (from Jask to Gowatre Bay), the map of the development plan of Makran Coastal was drawn by the secretariat of the development of Makran Coastal achieve security stability in this area of Iran country. In the current study, according to the separation of the geomorphologic units of the Makran region, the coastline and coastal plain up to 50 km radius and hills and mountains up to 200 km in depth were considered as operational and strategic areas, respectively.
   The research instruments were topographic and geology maps and aerial and satellite images of the region. Furthermore, we identified the effective factors, both natural and human, in locating critical, sensitive, and important centers with an emphasis on Defensive Passive approach, using questionnaires and interviewing with experts. Identifying the factors, the geomorphologic and climatic elements were analyzed using BWM analytical method for comparing the criteria in the best and worst case; the effective factors and elements in locating with Passive Defensive approach underwent final ranking and weighing. Among the indices, slope with final weight (0.257) and relative humidity with final weight (0.030) were the most and the least important indices, respectively. Finally, in Arc GIS software environment, we obtained a map in which the areas suitable for the construction of sensitive and important centers were identified.
   The results indicate that the eastern coastal regions of the concerned area are in more suitable conditions for locating compared to the western ones. In addition, according to the final map based on geomorphologic factors in the GIS environment, the area of ​​optimal zones for the locating of sensitive and important centers is more in the northern part, compared to the southern regions. In other words, it can be said that the geomorphologic features such as topographic and physiography conditions of rivers and… of the region are more favorable in the northern part compared to the southern regions and in the coastal plain area in the eastern part compared to the western part for the selection of an optimal locating for sensitive and important centers.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Characteristics Of Geomorphoclimaei
  • Locating
  • Passive Defensive
  • Morphology Units Of Makran
  • Best -Worst Analytical Model
##احمدی، حسن؛ فیض­نیا، سادات، 1391، سازندهای دوره کواترنر(مبانی نظری و کاربردی آن درمنابع طبیعی)، چاپ سوم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
##اسکندری، حمید،1390، مباحث پدافندغیرعامل(5) آمایش سرزمین از منظر پدافندغیرعامل، چاپ اول، انتشارات بوستان حمید، تهران.
##بهرام­آبادی، بهروز؛ یمانی، مجتبی، 1391، بررسی چالش­های ژئومورفولوژیکی مناطق خشک وتأثیرآن بر مکان­یابی منطقه دفاع­عامل و غیرعامل یگان­های نظامی، فصلنامه مدیریت نظامی، سال یازدهم، شماره44، صص67-47
##پاینده، نصراله،1384، پهنه­بندی دمای مؤثر در سطح کشور با تأکید بر جغرافیای نظامی، به راهنمایی کاویانی، محمدرضا و غیور، حسنعلی، پایان­نامه دکتری، دانشگاه اصفهان.
##حاجی­زاده، عبدالحسین؛رحیمی­هرآبادی، سعید؛ مرادی­نیا، سجاد؛ حاتمی، ایرج، 1391، تحلیلی برکاربردهای ژئومورفولوژی دریایی در آمایش دفاعی- نظامی دریای مکران، اولین همآیش ملی توسعه سواحل مکُران و اقتدار دریایی جمهوری اسلامی ایران، دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار، منطقه سوم نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران-کنارک.
##حنفی، علی،1393، ارزیابی و پهنه‌بندی وضعیت اقلیم­دفاعی در نیمه­غربی کشور، به راهنمایی خوشحال دستجردی، جواد، پایان­نامه دکتری، دانشگاه اصفهان.
##خدابخشی، بیژن،1394، به کارگیری ظرفیت­های غیر نظامی موجود در سواحل مکران به منظور حمایت از
ماموریت­های نیروی دریایی راهبردی، به راهنمایی سلیم­پناه، پرویز، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده فرماندهی و ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران.
##رهنماراد، جعفر ؛ صاحب­زاده، بهروز، (1389)، زمین­شناسی و ژئومورفولوژی جنوب­شرق ایران برای بازدیدهای صحرایی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی- واحد زاهدان.
##زنگنه اسدی، محمدعلی؛ رضایی­عارفی، محسن ؛ رضایی­عارفی، مرتضی ؛ نورمحمدی، علی­محمد، 1392، نقش
پدیده­های ژئومورفولوژی در مسائل دفاعی و امنیتی نواحی مرزی جنوب شرقی کشور با استفاده ازمدل تحلیلی SWOT، دو فصلنامه­ی ژئومورفولوژی کاربردی ایران، سال اول، شماره اول، بهار و تابستان، صص43-27.
##سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، 1385، فرهنگ جغرافیایی کوه­های کشور(جلد سوم)، چاپ دوم، تهران.
##سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، نقشه­های توپوگرافی مقیاس 1:50000 منطقه مورد مطالعه.
##سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، نقشه­های زمین­شناسی 1:250000 و 1:10000 منطقه موردمطالعه.
##سازمان نقشه­برداری کشور، مدل ارتفاعی رقومی(DEM) با قدرت تفکیک 10متر منطقه مورد مطالعه: بلوک­های 131،132،130،129 با مقیاس 1:25000.
##ستاره، علی اکبر؛ زنگنه شهرکی، سعید ؛ حسینی، سیدعلی، 1390، آمایش و مکانیابی از منظر پدافند غیرعامل، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران.
##سلیمانی، محمود،1390، پدافندغیرعامل، مقاومت ملی پایدار: ویژه دانش­آموزان دورة متوسطه تهران، انتشارات معاونت توسعة فرهنگی و اطلاع­رسانی سازمان پدافندغیرعامل، تهران.
##سندگل نظامی، مهدی،1391، تبیین شاخص­های تبیین مکان­یابی بنادر جدید در سواحل دریای عمان با رویکرد پدافند غیرعامل، به راهنمایی سهامی، حبیب ا...، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
##سهامی، حبیب ا...، 1388، آمایش ومکانیابی، چاپ چهارم، انتشارات دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران.
##شمسایی زفرقندی، فتح­اله، 1391، مقدمه­ای بر آمایش  و مکان­یابی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه جامع امام حسین(ع)، تهران.
##صداقت، عبدالله، 1390، چگونگی کاربرد تاکتیکی جغرافیای نظامی منطقه جنوب­شرق کشور جمهوری اسلامی ایران در
عملیات­های نظامی نزاجا در مقابله با نیروهای فرامنطقه­ای، به راهنمایی فرج­پور، عبدالحسین، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده فرماندهی و ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران.
##عبادی­نژاد، سیدعلی؛ صفاری، امیر ؛ پناهی، حمید، 1389، نقش عوارض ژئومورفولوژیکى در قاچاق مواد مخدر از مرزهاى جنوب شرق کشور، فصل نامه­ی مطالعات مدیریت انتظامی، سال پنجم، شماره­ی سوم، پاییز، صص485- 467.
##عباسی­خانه­سر، ناصر، 1394، پدافند غیرعامل پست­های فرماندهی ناوگان جنوب نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی در مقابل تهدیدات فرامنطقه­ای، به راهنمایی طهانی، غلامرضا، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده فرماندهی و ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران.
##عزتی، عزت­اله، 1368، جغرافیای نظامی ایران، چاپ اول، انتشارات سپهر، تهران.
##فخری، سیروس؛ مقیمی، ابراهیم؛ یمانی، مجتبی؛ جعفربیگلو، منصور؛ مرادیان، محسن، 1392، تأثیر عوامل ژئومورفولوژیکی و اقلیمی (ژئومورفوکلیمایی) زاگرس جنوبی در منطقة شمال تنگة هرمز بر دفاع غیر عامل(با تأکید بر مکان­یابی مراکز حساس و مهم)، فصلنامه پژوهش­های ژئومورفولوژی کمّی، سال دوم، شماره 2، پاییز، صص 98-81.
##فخری، سیروس، 1392، ارزیابی ژئومورفولوژی زاگرس جنوب غربی با تاکید بر دفاع غیرعامل، به راهنمایی مقیمی، ابراهیم و مجتبی، یمانی، پایان­نامه دکتری، دانشگاه تهران.
##فیلیه، محمدرضا، 1394، تاکتیک­های پدافندی تیپ­های تفنگدار دریایی نداجا در سواحل مکران به منظور مقابله با عملیات آب ­خاکی نیروهای فرامنطقه­ای، به راهنمایی سلیم­پناه، پرویز، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده فرماندهی و ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران.
##کالینز، جان­ام، 1384، جغرافیای نظامی، ترجمه محمدرضا آهنی؛ بهرام محسنی، جلد اول و دوم، چاپ اول، دانشگاه امام حسین(ع)، تهران.
##محمدی، اردشیر؛ پرتوی، محمدتقی، 1392، رویکردهای پدافندغیرعامل و تأثیر آنها بر عملکرد آجا در جنگ­های آینده، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال یازدهم، شماره چهل و چهار، زمستان،صص148-115.
##محمدی، فاتح، 1386، کاربرد آمایش درتحلیل محیط امنیتی، ماهنامه نگرش راهبردی، سال هشتم، شماره 81 و 82، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران.
##مدیری، مهدی؛ افتخاری، مسعود، 1393، ارزیابی معیارهای رعایت حریم­ها در مکان­یابی مراکز حیاتی از منظر پدافند غیرعامل با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی(AHP)، نشریه علوم، تحقیقات و فناوری پدافند غیرعامل، دوره اول، شماره 5.
##مقیمی، ابراهیم، 1392، ژئومورفولوژی ایران، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
##مقیمی، ابراهیم، 1391، بررسی تأثیر شاخص­های ژئومورفولوژیکی نواحی خشک و بیابانی بر تحرکات و فعالیت­های نیروهای نظامی(مطالعه موردی: دشت مسیله قم)، فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال دوم، شماره هشتم، تابستان.
##موحدی­نیا، جعفر، 1388، اصول و مبانی پدافند غیر عامل، چاپ چهارم، انتشارات دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران.
##نصیری، محمدرضا، 1388، ارائه مدل مکان‌یابی مراکز حساس وحیاتی با توجه به اصول پدافند غیر‌عامل، به راهنمایی غلامیان، محمدرضا، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علم وصنعت.
##نکویی­نوش­آبادی، حسینعلی، 1388، بررسی تغییرات نوار ساحلی عمان در کواترنر( از تنگه هرمز تا خلیج گواتر)، به راهنمایی سیف، عبدالله، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.
##نگارش، حسین، 1371، تحول ژئومورفولوژیکی بخشی از ناحیه ساحلی دریای عمان ( از رمین تا کلات)، به راهنمایی محمودی، فرج ا...، پایان­نامه دکتری دانشگاه تربیت مدرس.
##نگارش، حسین، 1383، ویژگی­های ژئومورفولوژیکی سواحل بالا آمده جنوب شرق ایران، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال اول، شماره1.
##نگهبان، سعید؛ حسام، مهدی ؛ آشور، حدیثه ؛ جباری، سحر، 1391، بررسی و مقایسه ویژگیهای اکولوژیکی و ژئومورفولوژیکی خورهای واقع در واحد مکران، اولین همآیش ملی توسعه سواحل مکُران و اقتدار دریایی جمهوری اسلامی ایران، دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار، منطقه سوم نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران-کنارک.
##نوحه­گر، احمد؛ یمانی، مجتبی، 1385، ژئومرفولوژی ساحل شرقی تنگه هرمز(باتأکید بر فرسایش بادی)، چاپ اول، انتشارات دانشگاه هرمزگان.
##یمانی، مجتبی،1375، ژئومرفولوژی ساحلی تجزیه و تحلیل فرآیندهای هیدرومرفودینامیک خشکی و دریا در فرسایش پهنه و خط ساحلی شرق تنگه هرمز، به راهنمایی محمودی، فرج­اله، پایان نامه دکتری، دانشگاه تهران.
##یمانی، مجتبی، 1379، ضرورت مطالعات ژئومورفولوژیک در اهداف نظامی و عملیاتی، مجموعه مقالات همایش جغرافیا، کاربردهای دفاعی و امنیتی، چاپ اول، دانشگاه امام حسین(ع)، تهران.
##Gilewitch, Daniel A., 2003. Military Geography: The Interaction of Desert Geomorphology and Military Operations, Arizona  State Univ Tempe, Doctoral thesis.
##Haghipour, Negar. and Burg, Jean-Pierre. and Ivy-Ochs, Susan. and  Hajdas, Irena. and Kubik, Peter. and Christl, Marcus., 2014. Correlation of fluvial terraces and temporal steady-state incision on the onshore Makran accretionary wedge in southeastern Iran: Insight from channel profiles and 10Be exposure dating of strath terraces, Geological Society of America 127, no. ¾, p. 560–583.
##Haveman, J. and Shatz, H., 2006. Protecting the nation’s seaports: Balancing security and cost. Public Policy Institute of California.
##Ibon Galparsoro, Angel Borja. and Garlos Hernandez, Irati Legor buru. and Pedro liria, Guillemchust. and Uriate, Adolfo., 2010. Morphological characteristics of the Basque continental shelf(Bay of Biscay, northern spain), their implications for Intergrated Coastal Zone mangement, Elsevier, Geomorphology 118, 314-329.
##Rezaei, Jafar., 2015. Best-worst multi-criteria decision-making methodjournal homepage, Omega 53 , 49–57.
##U.S. Coast Guard Headquarters, 2002. Maritime Strategy for Homeland Security, Washington, D.C
##Wallace, R. M., 2004. Optimal site selection for military land management, Proceedings of World Water and Environmental Resources Congress, USA. pI.