تحلیل فعالیت زمین ساختی حوضه آبریز میقان از طریق شاخص های ژئومورفیک

نویسندگان

1 دانشیار ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی، دانشگاه تبریز

2 استاد گروه ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی، دانشگاه تبریز

3 استادیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک

4 دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی، دانشگاه تبریز

چکیده

بخش هایی از پوسته زمین در عهد حاضر دارای حرکات زمین ساختی هستند و در آینده نیز مستعد بروز خطر خواهند بود.از این رو، اشکال ژئومورفولوژیکی در برابر فعالیت های زمین ساختی بسیار حساس بوده و در اثر این حرکات تغییر می کنند.حوضه آبریز میقان یکی از حوضه های مرکزی کشور در شمال شرقی استان مرکزی واقع شده است.وجود دو سیستم گسلی اصلی تبرته - تلخاب با روند جنوب شرقی – شمال غربی و گسل های فرعی متعدد نشان دهنده ظهور پدیده های مهم زمین ساختی در این منطقه است. ارزیابی فعالیت های زمین ساختی با استفاده از برخی از شاخص های کمی، نقش مهمی را در شناخت این فعالیت ها داشته و به تفسیر وضعیت زمین ساختی مناطق کمک می نماید. هدف از این پژوهش بررسی وضعیت نو زمین ساخت با استفاده از داده های ژئومورفولوژیکی  است.برای دستیابی به این هدف از هفت شاخص ژئومورفولوژیکی: شاخص های شیب طولی رودخانه (SL ) ، نسبت پهنای کف دره به ارتفاع آن(VF)، عدم تقارن حوضه زهکشی (AF)، تقارن توپوگرافی عرضی(T)، نسبت شکل حوضه (BS) ، منحنی هیپسومتری حوضه(HC) و پیچ و خم رودخانه (S)،به عنوان ابزارهای اصلی این پژوهش بهره گرفته شده است.روش تحقیق بر پایه روش تحلیلی استوار است. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش شامل نقشه های توپوگرافی و زمین شناسی منطقه مورد مطالعه، تصویر ماهواره ای و سامانه اطلاعات جغرافیایی در قالب نرم افزار ArcGIS 10 می باشد. همچنین، نتایج کمی بدست آمده طی چندین مرحله کار میدانی مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج بدست آمده از این پژوهش نشان می دهد که منطقه مورد مطالعه براساس شاخص های شیب طولی رودخانه که مقدار آن برابر (4/353) ، عدم تقارن حوضه زهکشی (6/47)، تقارن توپوگرافی عرضی (24/0) ،منحنی هیپسومتری حوضه ،و پیچ و خم رود که (21/1) می باشند از لحاظ زمین ساختی در وضعیت فعال و تنها بر اساس شاخص، نسبت پهنای کف دره به ارتفاع آن که برابر (24/2) و  نسبت شکل حوضه که (5/3) می باشد در حالت نیمه فعال قرار دارد.در نتیجه می توان گفت شاخص BS که بیانگر شکل حوضه است در حوضه های کشیده تر مقدار آن بالاتر است و از آنجا که بیشتر زیرحوضه های مطالعاتی نیز کشیده بودند بیانگر فعالیتهای تکتونیکی بالا می باشد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of the tectonic activity of the Meghan watershed basin through geomorphic indices

نویسندگان [English]

  • asadolah hejazi 1
  • masoumeh rajabi 2
  • javad varvani 3
  • atena asgari 4
1
2
3
4
چکیده [English]

Abstract                                                                                                                                                                     
Parts of the earth's crust during the time of the present have land-based movements and will be susceptible to danger in the future. Therefore, geomorphologic forms are highly sensitive to tectonic activities and are subject to changes in these movements.Meghan is one of the central basins of the country in the northeast of Markazi province. The existence of two main tabarte-tealkhab systems with the southeast-northwest process and multiple sub-faults indicates the emergence of significant tectonic phenomena in the area. . The evaluation of tectonic activities, using some quantitative indicators, plays an important role in recognizing these activities and contributes to the interpretation of the tectonic condition of the areas. The purpose of this study is to investigate the state of the newly built land using geomorphological data. To achieve this goal, seven geomorphologic indices: Longitudinal slope indicators of the river, The width of the valley floor to its height, Asymmetry of drainage basin, Transverse topographic symmetry, Basin shape ratio, Basin Hypsometric Curve, River maze, As the main tools of this research has been used. The research method is based on the analytical method. he tools used in this research include topographic and geological maps of the study area, satellite image and geographic information system in the form of ARC GIS 10 software. Also, the quantitative results obtained during several stages of fieldwork were evaluated. The results of this study show that the study area based on the slope of the river, whose magnitude is (4/353), drainage basin asymmetry (6/47), transverse topographic symmetry (24/0), hypsometric curve basin, and the maze is that (21/1) are in tectonic active status and only based on the ratio of the width of the valley floor to a height equal to (24/2) and the shape of the basin (5/3) It is in semi-active state.. As a result, the BS index, which represents the shape of the basin, is higher in the taller basins, and since most of the study sub-basins are drawn, it indicates high tectonic activity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ground construction
  • Meghan basin
  • geomorphic indicators
  • Geographic information system

مراجع

##خادمی، محسن(1389):  محاسبه و تفسیر برخی شاخص های ریخت زمین ساختی پیرامون گسل ترود، جنوب دامغان،مجله علوم زمین، شماره 75 ، صص 47-56.
##ذوالفقاری، مرتضی.، هاشمی،محمدناصر.، و حیدری،مریم(1389):. بررسی تغییرات مکانی بارندگی و حجم  نزولات جوی در حوضه آبخیز کویر میقان،مجموعه مقالات دومین همایش تالاب های کویری ایران،دانشگاه آزاد اسلامی امیرکبیر،اراک.
##رامشت،محمد حسین.آرا، هایده.شایان، سیاوش و یمانی، مجتبی(1391): ارزیابی دقت و صحت شاخص های ژئومورفولوژیکی با استفاده از داده های ژئودینامیکی مطالعه موردی: حوضه آبریز جاجرود در شمال شرق تهران،مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی،شماره 2،صص35-52.
##روستایی،شهرام؛ و هادی ، نیری(1390):ارزیابی فعالیت های تکتونیکی با استفاده از نیمرخ طولی در حوضه آبریز مهاباد،جغرافیا و برنامه ریزی دانشکده علوم انسانی و اجتماعی،دانشگاه تبریز،شماره 36.
##سلیمانی، شهریار(1378): رهنمودهایی در شناسایی حرکات تکتونیکی فعال و جوان با نگرشی بر مقدمات دیرینه لرزه شناسی، مؤسسه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، چاپ اول.
##شریفی نجف آبادی، رسول، معیری، مسعود، غیور، حسن. علی، صفایی، همایون، سیف، عبداله(1389): بررسی و تحلیل شواهد ژئومورفیک زمین ساخت در حوضه رودبار از سرشاخه های دز ، پژوهش های جغرافیای طبیعی، شماره73 ، صص 36-21.
##صفاری، امیر.، و منصوری، رضا ) (1392):  ارزیابی نسبی فعالیت های زمین ساختی بخش علیای حوضه آبخیز کنگیر ایوان غرب  با استفاده از شاخص های ژئومورفیک ، مجله جغرافیا و آمایش شهری- منطق های، شماره 7، صص 50-35.
##کرمی،فریبا(1388):ارزیابی نسبی فعالیت های تکتونیکی با استفاده از تحلیل های شکل سنجی مورد نمونه: حوضه اوجان چای، شمال شرقی کوهستان سهند.مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی،شماره3،صص135-154.
##گورابی، ابوالقاسم و نوحه گر، احمد (1386): شواهد ژئومورفولوژیکی تکتونیک فعال حوضه آبخیز درکه ،» پژوهش های جغرافیایی، شماره 60 ، صص 177-196.
##مبارک آبادی، آزاده.(1389): ژئومورفولوژی کویر میقان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه طبرستان،چالوس.
##مددی، عقیل، رضایی مقدم، محمد. حسین، رجایی، عبدالحمید(1383): تحلیل فعالیت های نئوتکتونیک با استفاده از روش های ژئومورفولوژی در دامنه های شمالغربی تالش) باغرو داغ( ، پژوهش های جغرافیایی، شماره 48 ، صص 123- 138.
##یمانی،مجتبی؛ و شهناز علیزاده(1395): بررسی فعالیت های نو زمین ساخت حوضه آبخیز کرج از طریق شاخص های ژئومورفیک،فصل نامه جغرافیایی طبیعی،سال نهم ،شماره 31.
##Andreani,L., Stanek, P., K., Gloaguen, R., Krentz., O., Domínguez., G., L., )2014(, DEM-Based Analysis of Interactions between Tectonics and Landscapes in the Ore Mountains and Eger Rift (East Germany and NW Czech Republic), Remote Sens. 2014, 6, 7971-8001.
##Azor, A., Keller, E.A., Yeats, R.S., (2002), “Geomorphic indicators of active fold growth: South Mountain-Oak Ridge Ventura basin, southern California”, Geological Society of America Bulletin 114, 745–753.
##Bhat F. A., Bhat I. M., Hamid Sana, Mohd Iqbal, Akh tar R. Mir, 2013, Identification of geomorphic signatures of active tectonics in the West Lidder Watershed, Kashmir Himalayas: Using Remote Sensing and GIS, INTERNATIONAL JOURNAL OF GEOMATICS AND GEOSCIENCES, Volume 4, No 1.
##DehBozorgi, M. Pourkermani, M. Arian, M.Matkan, A.A. Motamedi, HosseiniAsl,(2010) Quantitative Analysis of Relative Tectonic Activity in The Sarvestan Area, Geomorphology 121.
##Doranti-Tiritan, C., Christian Hackspacher, P., Henrique de Souza, D., Siqueira-Ribeiro, C., M., (2014) The Use of the Stream Length-Gradient Index in Morphotectonic Analysis of Drainage Basins in Poços de Caldas Plateau, SE Brazil, International Journal of Geosciences, 5, 1383-1394.
##Bull, W.B., McFadden, L.D., (1977), “Tectonic geomorphology north and south of the Garlock fault, California. In: Doehring, D.O. (Ed.)”, Geomorphology in Arid Regions. Proceedings of the Eighth Annual Geomorphology Symposium. State University of New York, Binghamton, pp. 115–138.
##Duglas W.burbank, Robert S. Anderson (2001), “Tectonic Geomorphology”, Blackwell Science, Lt.
##EL Hamdouni, R.E., Irigaray, C., Fernandez, T., Chacon, J. , Keller E.A., (2008), “Assessment of Relative Active Tectonic, South West Border of the Sierra Nevada (Southern Spain)”, Geomorphology, 96, 150-173.
##Keller, E.A., Pinter, N., (1996), “Active, Tectonics: Earthquaqe, Uplift and Landscape, Prentice Hall Publication”, London.
##Keller, E.A., Pinter, N., (2002), “Active Tectonics: Earthquakes, Uplift, and Landscape. Prentice Hall”, New Jersey.
##Molin, P., Pazzaglia, F.J., Dramis, F., (2004), “Geomorphic expression of active tectonics in a rapidlydeforming forearc, sila massif, Calabria, southern Italy”, American Journal of Science 304, 559–589.
##MASDOUQ, A., FATHI, SH., MOHAMMAD, A., 2012, MORPHO TECTONIC INDICES OF THE  DEAD SEA TRANSFORM, JORDAN, Geogr. Fis. Dinam. Quat. 30, 5-11, 4 figg., 1 tab.
##Ramirez- Herrera, M.T., (1998) “Geomorphic Assessment of active tectonic in the Acambay Graben”, Mexican Volcanic belt Earth Surface and landforms 23,317-322.
##Rockwell, T.K. et al. 1984. Alate Pleistocence- Holocence Soil Chronosquence in the Ventura Basin Southern California U.S. Aallen and Unwin, London. 309-327.
##Silva, P.G., Goy, J.L., Zazo, C., Bardajm, T., (2003), “Fault generated mountain fronts in Southeast Spain: geomorphologic assessment of tectonic and earthquake activity”, Gemorphology 250, 203–226.
##Wells, S.G., Bullard, T.F., Menges, C.M., Drake, P.G., Karas, P.A., Kelson, K.I., Ritter, J.B., and Wesling, J.R. 1988. Regional Variations in Tectonic Geomorphology along a Segmented Convergent Plate Boundary. Pacific Coast of Costa Rica. Geomorphology, 1, 239–265.
پژوهشهای ژئومورفولوژی کمّی
دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 25
25
شهریور 1397
صفحه 226-240

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار