TY - JOUR ID - 77959 TI - مدل‌سازی و پهنه‌بندی رفتار بیابان‌ براساس پارامترهای ژئومورفولوژیکی (مطالعه موردی: حوضه کویر حاج علی قلی) JO - پژوهشهای ژئومورفولوژی کمّی JA - GMPJ LA - fa SN - 22519424 AU - موسوی, سید حجت AD - دانشگاه کاشان Y1 - 2018 PY - 2018 VL - 3 IS - 3 SP - 38 EP - 52 KW - بیابان‌زایی KW - مدل‌سازی ژئومورفولوژیکی KW - پهنه‌بندی KW - رفتار بیابان KW - کویر حاج علی قلی DO - N2 - روند فزاینده بیابانی‌زایی در اقصی نقاط ایران، یکی از جدّی‌ترین معضلات زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی است که کنترل آن از دغدغه‌های ملی محسوب می‌گردد. بنابراین ارزیابی عوامل موثر، شناسایی دامنه تاثیر آنها و مدل‌سازی رفتار بیابان می‌تواند در پیش‌بینی روند آتی و جلوگیری از گسترش بیابان‌زایی مفید واقع شود. لذا هدف از این پژوهش مدل‌سازی ژئومورفولوژیکی و پهنه‌بندی رخداد بیابان‌زایی حوضه کویر حاج علی قلی با استفاده از مدل‌های آماری و تکنیک سیستم اطلاعات جغرافیایی است. بدین منظور ابتدا لایه‌های رقومی پارامترهای ژئومورفولوژی نظیر جنس مواد، واحدهای ژئومورفیک، کلاس‌های فرسایشی، طبقات ارتفاعی، شیب و جهت شیب تهیه، و با لایه بیابان‌زایی منطقه تلاقی داده شد. پس از تشکیل پایگاه داده از طریق محاسبه مساحت واحدهای همگن، مبادرت به رابطه‌سنجی بین پارامترهای ژئومورفیک و طبقات بالفعل بیابان‌زایی گردید و مقادیر برآورد شده‌ی ضریب تبیین به عنوان دامنه تاثیر پارامترها در فرایند تخریب اراضی لحاظ گردید. نهایتاً جهت پهنه‌بندی رخداد بیابان‌زایی، لایه‌های رستری پارامترها براساس دامنه تاثیر و مدل گام به گام بایکدیگر تلفیق، و نتایج مورد ارزیابی دقت قرار گرفت. نتایج دربردارنده نقشه پهنه‌بندی منطقه مطالعاتی از پهنه خیلی شدید تا پهنه فاقد بیابان‌زایی می‌باشد، بطوریکه پهنه بیابان‌زایی خیلی شدید وسعتی معادل 32/482 کیلومتر‌مربع (75/65 درصد) از تخریب اراضی فعلی را به خود اختصاص داده و امکان افزایش مساحت تا 85/2412 کیلومتر‌مربع را دارد. پهنه بیابان‌زایی شدید نیز که 47/184 کیلومتر‌مربع (14/25 درصد) از وسعت تخریب اراضی فعلی را در برگرفته، می‌تواند تا 92/3023 کیلومتر‌مربع توسعه یابد. نتایج حاصل از اعتبارسنجی مدل و نقشه پهنه‌بندی، روند نزولی شاخص ارزیابی دقت را از پهنه خیلی شدید به پهنه فاقد بیایان-زایی نشان داده و بیانگر دقت لازم می‌باشد. در مجموع حوضه کویر حاج علی قلی از منظر تخریب اراضی بر مبنای پارامترهای ژئومورفیک یک اکوسیستم ناسالم بوده و دارای رفتار ناهنجار است که تنش‌های ناشی از افزایش رخداد بیابان‌زایی را می‌توان عامل اصلی ناسالمی سیستم و ناهنجاری رفتار آن برشمرد. UR - https://www.geomorphologyjournal.ir/article_77959.html L1 - https://www.geomorphologyjournal.ir/article_77959_784539f9a6f25f459d074dac24942a10.pdf ER -