ارزیابی نقش تکتونیک فعال در مورفولوژی کانال‎های جریانی حوضۀ بالادست الوند

نویسندگان

1 دانشگاه رازی کرمانشاه

2 دانشگاه فرهنگیان کرمانشاه

چکیده

جهت شبکه‎ها، چگونگی زاویۀ اتصال آنها و ناهنجاری‎های زهکشی، شواهدی بر تأثیر فعالیت‎های تکتونیکی بر الگوی زهکشی و وضعیت مورفولوژی کانال‎های جریانی در حوضۀ بالادست رودخانه الوند به‎شمار می‎روند. این وضعیت که متأثر از شکستگی‎های طولی و عرضی کف ناودیس ریجاب و کج‎شدگی آن به‎سمت جنوب غرب است، سبب شده تا آبراهه‎های اصلی در این حوضه، به‎صورت مجزا از ناودیس ریجاب خارج شوند. بر اساس این شواهد، در این پژوهش نقش نئوتکتونیک در مورفولوژی کانال‎های جریانی حوضۀ بالادست رودخانۀ الوند، واقع در غرب استان کرمانشاه مورد بررسی قرار گرفته است. برای انجام این پژوهش، پس از تعیین حدود منطقۀ مطالعاتی و تقسیم‎بندی آن به پنج زیرحوضه، ابتدا نقشه‎های شیب، توپوگرافی، شبکۀ زهکشی و گسل‎های حوضه، تهیه و سپس پارامترهای شاخص ناهنجاری سلسله‎مراتبی (∆A)، شاخص عدم تقارن حوضه (AF)، شاخص شیب طولی رودخانه (Sl)، شاخص تقارن توپوگرافی عرضی حوضه (T)، شاخص پیچ‎وخم رودخانۀ اصلی(S) و الگوی زهکشی برای هر زیرحوضه محاسبه شده‎اند. برای تهیۀ نقشه‎های مورد نیاز، از مدل ارتفاعی رقومی (Dem) در محیط نرم‎افزار ArcGIS 9.3 استفاده شده است. رتبه‎بندی شبکۀ زهکشی با روش استراهلر انجام گرفت. برای تهیۀ نقشۀ گسل‎ها نیز، از نقشۀ 1:100000 سازمان زمین‎شناسی استفاده شده است. با بررسی این شاخص‎ها مشخص شد که وضعیت زمین‎ساخت حوضه، در مورفولوژی کانال‎های جریانی و مقدار شاخص‎های مورد بررسی در این پژوهش، به‎ویژه شاخص ناهنجاری سلسله‎مراتبی، نقش مؤثری داشته‎اند؛ به‎گونه‎ای که در ناودیس ریجاب، به‎خصوص در بخش میانی آن (زیرحوضه شمارۀ 4)، تعداد بیشتر گسل‎ها و شکستگی‎های طولی و عرضی(گسل‎های کرند، ریجاب، پاطاق و پیران)، نقش مهمی در ناهنجاری زهکشی آن داشته است. نتایج به‎دست آمده از شاخص‎های S، T، S و AF نشان می‎دهد که تکتونیک در قسمت غرب حوضه (بخش غربی ناودیس ریجاب) نسبت به شرق حوضه (تاقدیس گلبانگ) فعال‎تر است.

کلیدواژه‌ها