اولویت‎بندی عوامل مؤثر بر ریزش و تهیۀ نقشۀ خطر آن با استفاده از مدل‎های ارزش اطلاعات و فرایند تحلیل سلسله‎مراتبی (مطالعۀ موردی: درۀ هراز)

نویسندگان

دانشگاه مازندران

چکیده

یکی از انواع حرکات دامنه‌ای که در مناطق کوهستانی خسارت‌های جانی و مالی فراوانی وارد می‌کند، ریزش‌های سنگی است. شناخت نواحی حساس به ریزش‌ با بهره‌گیری از روش‎های دقیق و مناسب برای تردد جاده‌ای و همچنین ساکنان منطقه، اهمیت زیادی دارد. هدف از این پژوهش بررسی عوامل مؤثر در وقوع ریزش و تهیۀ نقشۀ پهنه‌بندی خطر آن در درۀ هراز، واقع در استان مازندران است. برای این کار، نخست با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و بررسی‎های میدانی، نقشۀ پراکنش ریزش‌های منطقه تهیه شد. سپس نقشه‌های عوامل مؤثر به‎منزلۀ لایه‎های اطلاعاتی در محیط GIS وارد شدند. پس از محاسبۀ فراوانی ریزش‎های موجود در هر طبقه از عوامل و وزن‌دهی به آنها، با استفاده از مدل ارزش اطلاعات، لایه‌های ساخته‎شده در محیط ArcGIS با هم تلفیق و از جمع جبری نقشه‎های وزنی، نقشۀ پهنه‎بندی خطر ریزش در منطقه تهیه شد. برای تهیۀ نقشه پهنه‌بندی با استفاده از روش تحلیل سلسله‎مراتبی، وزن هر عامل از ماتریس وزن‌دهی به‎دست آمد. نتایج بیانگر آن است که به‎ترتیب عوامل شیب، جنس سنگ، پوشش و کاربری زمین، جاده، آبراهه، گسل، ارتفاع و جهت دامنه، بیشترین نقش را در وقوع ریزش در منطقه دارند. ارزیابی مدل‌ها نشان داد که مدل‌های ارزش اطلاعات و تحلیل سلسله‎مراتبی، به‎ترتیب با احتمال تجربی 737/0 و 842/0 برای پهنه‌بندی در منطقه مناسب هستند؛ اما در مقایسه، وزن‌دهی عوامل با استفاده از تحلیل سلسله‎مراتبی موجب افزایش دقت کار شده است.

کلیدواژه‌ها