تعیین عوامل مؤثر بر رشد طولی خندق‌ها و پیش‌بینی گسترش آن (مطالعه موردی: شهرستان دره‌شهر)

نویسندگان

1 دانشگاه ایلام

2 دانشگاه تهران

3 مرکز حفاظت آب‌وخاک

چکیده

فرسایش خندقی یکی از مخرب‌ترین و پیچیده‌ترین نوع فرسایش آبی می‌باشد. برای مبارزه با این فرسایش باید عوامل مؤثر در توسعه خندق‌ها شناخته شوند. در این تحقیق تعداد 36 خندق در پهنه فرسایشی شهرستان دره‌شهر در شرق استان ایلام انتخاب شدند. این تحقیق باهدف تعیین میزان گسترش طولی خندق و حجم خاک فرسایش یافته در منطقه در دو دوره بین سال-های 1392-1381 انجام گرفت. بدین منظور با استفاده از ارتوفتو نمودن عکس‌های هوایی این دو دوره به کمک نرم‌افزار PCI Geomatica خندق‌ها مشخص گردیدند، سپس عوامل زمین محیطی مؤثر بر توسعه خندق‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS تعیین گردیدند. بر این اساس میانگین رشد طولی خندق‌ها در طول دوره مطالعه، 85/0 متر در سال و متوسط حجم خاک فرسایش یافته 84/18مترمکعب در طول دوره و 88/1 مترمکعب در سال محاسبه شد. نتایج نشان می‌دهد که گسترش طولی خندق تابعی از طول خندق، نسبت جذب سدیم، درصد شن و میزان انحنای دامنه بوده و گسترش حجمی خندق تابعی از سطح مقطع خندق، درصد آهک و ضریب کشیدگی حوضه آبخیز بالادست خندق می‌باشد. ضریب تبیین(R2) این مدل‌ها به ترتیب 736/0 و 634/0 ارزیابی شد. اعتبارسنجی مدل‌ها نیز با استفاده از میانگین خطای نسبی(MRE)، میانگین توان دوم خطا(MSE) و جذر میانگین توان دوم خطا(RMSE) موردبررسی قرار گرفت که مقدار آن‌ها به ترتیب برای مدل گسترش طولی خندق 64/8، 008/0و 89/0 و برای مدل گسترش حجمی خندق 49/9، 024/0و115/0 به دست آمد. نتایج نشان داد مدل‌ها از اعتبار خوبی برخوردار هستند و می‌توان از آن‌ها برای پیش‌بینی میزان پیشرفت طولی و حجمی خندق برای مناطقی با شرایط مشابه منطقه موردمطالعه بهره گرفت.

کلیدواژه‌ها