ارزیابی و پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش با استفاده از مدل ویکور ( مطالعه‌ی موردی: حوضه آبخیز آق لاقان چای)

نویسندگان

دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

زمین‌لغزش‌ها ازجمله مخاطرات طبیعی هستند که همه‌ساله موجب خسارات جانی و مالی زیاد، به‌ویژه در نواحی کوهستانی می‌شوند. حوضه آبخیز آق لاقان چای با داشتن چهره‌ی کوهستانی و با توجه به وضعیت زمین‌شناسی، لیتولوژی و اقلیمی، عمده شرایط لازم جهت شکل‌گیری حرکات لغزشی را دارد. این پدیده همه‌ساله موجب خسارات به مناطق مسکونی، تخریب راه ارتباطی، رسوب‌زایی گسترده و پر شدن مخزن سد یامچی و بستر رودخانه از رسوب می‌شود. بنابراین هدف تحقیق حاضر، سطح‌بندی حوضه‌ی آق لاقان چای ازلحاظ خطر زمین‌لغزش می-باشد. در این مطالعه ابتدا با بررسی‌های میدانی و مطالعه منابع، ده عامل شیب، جهت شیب، لیتولوژی، فاصله از جاده، فاصله از آبراهه، فاصله از گسل، فاصله از مناطق مسکونی، بارش، کاربری اراضی و خاک، به‌عنوان عوامل مؤثر برای ایجاد لغزش در منطقه شناسایی شدند. سپس لایه‌های اطلاعاتی در سیستم اطلاعات جغرافیایی تهیه گردید. تحلیل و مدل‌سازی نهایی، در محیط ادریسی، با استفاده از روش ویکور به‌عنوان یکی از روش‌های تحلیل تصمیم-گیری چند معیاره، انجام شد. درنهایت، نقشه پهنه‌بندی خطر زمین لغرش، در پنج رده با خطر بسیار کم تا خطر بسیار زیاد طبقه‌بندی گردید. طبق نتایج به‌دست‌آمده، 8 درصد از مساحت حوضه در طبقه بسیار پرخطر و 27 درصد نیز در طبقه پرخطر قرار دارد. همچنین، طبقات با خطر متوسط، کم‌خطر و بسیار کم‌خطر به ترتیب، 31، 25 و 9 درصد مساحت حوضه را تشکیل می‌دهد. به‌طور عمده مناطق بسیار پرخطر و پرخطر در قسمت کوهستانی شمال و جنوب غربی حوضه مطالعاتی، در سازندهایی با زیربنای سنگ سخت به همراه مواد رسوبی و سست سطحی، شیب‌های 35-20 درصد و مقدار بارش بالا (550-350 میلی‌متر) قرار دارند. به‌طورکلی نتایج مطالعه نشان می‌دهد که حوضه آق لاقان چای دارای توان بسیار بالا ازلحاظ رخداد حرکات لغزشی می‌باشد. لذا انجام اقدامات حفاظتی، آبخیزداری و مدیریتی در حوضه مطالعاتی ضروری به نظر می‌رسد.

کلیدواژه‌ها