مورفولیتولوژی توده الوند و نقش آن در مورفومتری و الگوی شبکه زهکشی

نویسندگان

1 دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشگاه تهران

چکیده

تفاوت‌های موجود در سازندهای زمین‌شناسی ازنظر لیتولوژی (سنگ‌شناسی) و ساختمانی، به همراه توپوگرافی و شرایط اقلیمی حاکم و تأثیر آن بر نحوه گسترش آبراهه‌ها ازجمله مواردی است که سال‌هاست ذهن پژوهشگران را به خود معطوف نموده است. توده نفوذی الوند، یکی از بزرگ‌ترین توده‌های نفوذی در کمربند دگرگونی سنندج­­- سیرجان است که یکی از ویژگی‌های آن، نفوذپذیری اندک آن است که در تحلیل‌های ژئومورفولوژیک برای تبیین فرم و فرایندها ازجمله چهره و الگوی شبکه آب‌ها موردتوجه است. ازآنجاکه بیشترین حجم ارتفاعات الوند را سنگ‌های آذرین و دگرگونی تشکیل داده، پژوهشگران بر این موضوع اتفاق‌نظر دارند که مقاومت موجود میان بلورهای سنگ‌های توده الوند در ایجاد ناهمواری‌ها و مقاومت در برابر فرسایش حاکم در منطقه تأثیر بسزایی دارد. در مقاله حاضر سعی بر آن است که با شناسایی خصوصیات لیتولوژی منطقه و اشکال آن، نقش آن در مورفومتری و الگوی شبکه زهکشی بررسی شود. برای دستیابی به این هدف نقشه‌های رقومی توپوگرافی 1:50000، نقشه‌های زمین‌شناسی1:100000، مدل رقومی ارتفاعی(DEM) و همچنین تصاویرGoogle Earth استفاده‌شده و تعیین حدود حوضه روی آن‌ها  انجام‌شده است و همچنین با استفاده از لایه نوع لیتولوژی ، ترسیم شبکه‌های زهکشی با نرم‌افزار  Arc Gisانجام شد. پس از مشاهدات مستقیم و غیرمستقیم، از داده‌های اقلیمی و هیدرومتری ایستگاه‌های منطقه برای بررسی میزان بارش، تغییرات دما و ارتباط آن با ارتفاع در فرایندهای هوازدگی استفاده و با تعیین نوع لیتولوژی و تیپ اراضی در زیر حوضه‌ها، نوع و درجه مقاومت آن‌ها با استفاده از گزارش‌ها و نقشه‌های زمین‌شناسی مشخص گردید. درنهایت با تلفیق نتایج حاصل از اندازه‌گیری و تطبیق آن با لیتولوژی منطقه، و میزان مقاومت و فرسایش‌پذیری ، الگو و میزان تراکم آبراهه‌ها در نقاط مختلف منطقه به دست آمد. نتایج نشان می‌دهند که به علت حاکمیت لیتولوژی سخت و سنگی، تیپ‌های ناهموار و گوناگون در قسمت‌های بیشتر زیر حوضه‌ها غلبه دارند و حساسیت پذیری کم سازندهای آذرین به فرسایش و استقرار شبکه آبراهه‌ای شاخه درختی منظقه گویای این نکته است که اختلاف عمده‌ای بین الگوی آبراهه‌ها و درجه تراکم آن در منطقه به‌طور عمده در ویژگی‌های سنگ‌شناسی و مقاومت آن وجود دارد که به همراه شرایط آب‌وهوایی چشم‌اندازها و الگوی شبکه زهکشی منطقه را ایجاد کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها