پایش جابجایی ریگ و برخان‌های غرب لوت (پشوئیه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه تهران

چکیده

مهمترین ویژگی­ تپه­ های ماسه­ای، پویایی و حرکت جانبی آن‌ها است که بخشی از آن‌ها کانون­های بحران و تهدیدکننده حریم مراکز مسکونی، شهری، روستایی، اقتصادی، نظامی و شریان‌های ارتباطی هستند. در منطقه موردمطالعه که در روستای پشوئیه از توابع بخش شهداد، در شرق شهر کرمان و در بیابانی در ضلع غربی گسل نایبند قرارگرفته است، ریگی نسبتاً متحرک و تعدادی برخان منفرد قرار دارد که در حدفاصل آن‌ها بر اثر سیلاب­ در دوره­های مختلف سله­هایی بسته‌شده و ریگ و برخان‌ها نسبت به آن‌ها در حال حرکت و جابجایی­اند. در این تحقیق با استفاده از این سله­ها و مقایسه آن‌ها با عکس­های هوایی سال­های مختلف، میزان حرکت ریگ و برخان­ها نسبت به­سله­ها اندازه­گیری و مقایسه شده است. با استفاده از عکس­های هوایی ( مقیاس 1:55000، سال 1334، مقیاس 1:20000 سال 1348و مقیاس 1:40000، سال 1374) و تصاویر ماهواره­ای گوگل ارث مربوط به سال 2005، میزان جابجایی ریگ و برخان­ها، با در نظر گرفتن شاخص سله و نیز با بررسی گلبادهای منطقه در دوره­های زمانی مختلف، موردبررسی و مقایسه قرار گرفت. از این پژوهش نتیجه حاصل گردید که ریگ مورد نظر به سمت جنوب و جنوب شرق در حال جابجایی است و بر اساس مطالعات میدانی به‌عمل‌آمده میزان حرکت برخان دوم 96 متر و برخان اول 135 متر محاسبه شد. نتایج حاصل از مطالعه­ی زمان ایجاد سله و میزان جابجایی برخان­ها نسبت به آن، یافته­های فوق را تائید کرده است. ضمناً نتایج تحقیق نشان می­دهد که  سله­های ناشی از سیلاب­ها در منطقه به­غیر از محاسبه میزان حرکت ماسه می­توانند زمان ایجاد سیل در منطقه را نیز مشخص نمایند که با توجه به جابجایی سالانه برخان­های منطقه، سال بارش و سیلابی شدن منطقه، مربوط به سال 1994 می­باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reg movement monitoring and Barchans in West of Lot region (Pashoeyeh)

نویسندگان [English]

  • mehran maghsoudi
  • abotaleb mohamadi
  • zahra khanbabaei
  • sedigheh mahboobi
  • mehdi baharvand
  • abdolhosein hajizadeh
university of tehran
چکیده [English]

The most important characteristic of sand dunes, dynamics and their lateral movement, which some of them are crisis centers and Privacy-threatening centers of Residential, urban, rural, economic, military and arteries of communication. The case study which, village is located at the Pashoeyeh of Shahdad district and in the East of the city of Kerman in the desert on the west side Nayband fault, there is a rather dynamic rig and some single barchans. As a result of different period's floods, has been created crusts so that pebble and barchans are moving between them. In this study, using the crust and compare it with aerial photos of different years, the movement of reg and barchans measured and compared. Using aerial photographs (scale 1: 55,000, in 1334- a scale of 1: 20,000 in 1348, and the scale of 1: 40,000, 1374) and Google Earth satellite images, in 2005, the movement of rig and barchans, with crust factor, and also by checking the wind roses at different time periods studied and compared. The study concluded that the rig is shifting to the South and South East, and based on field studies movement in the second barchan 96, and first barchan 135 meters measured. The results of the study about time of crust and the barchans movement in compare with tig, have confirmed these findings. In addition, the results show that the crust caused by the floods in the area, except calculating of sand movement amount, you can also specify the time of flooding in the region. According to the annual movement of barchans in the area, the rainfall and flooding of area, is related to 1994.

کلیدواژه‌ها [English]

  • barchan
  • Crust
  • Pashoeyeh
  • Reg
  • Loot desert
  • the wind indicator
  • احمدی ، حسن. (1391). ژئومورفولوژی کاربردی، جلد دوم . بیابان- فرسایش بادی . انتشارات دانشگاه تهران.
  • اصغری لفجمانی، صادق. نادریان فر، مهدی. (1394). تحلیل فضایی اثرات ماسه­های روان در روستاهای شهرستان هیرمند، آمایش جغرافیای فضایی. سال 5. شماره 18، ص 29- 17.
  • امیدوار، کمال. (1385). بررسی و تحلیل سینوپتیکی  طوفان در دشت یزد و اردکان. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. شماره 81 ، ص 43.
  • توکلی فرد، اصغر. قاسمیه، هدی. نظری سامانی، علی‌اکبر. مشهدی، ناصر. (1393). تحلیل میزان فعالیت تپه­های ماسه­ای بند ریگ کاشان با استفاده از شاخص لن کاستر، مهندسی اکوسیستم بیابان، دوره 3، شماره 5، ص 48-37.
  • ثروتی، محمدرضا. یوسفی روشن، محمدرضا. (1394). مسائل مربوط به جابجایی شن و ماسه  و ذرات ریز(گردوخاک) به‌وسیله باد در سرزمین‌های خشک و کم آب، نشریه سپهر، دوره 21، شماره 83، ص 35-16.
  • رامشت، محمدحسین. سیف،عبدالله. محمودی،شبنم.(1392)، بررسی میزان گسترش تپه­های ماسه­ای شرق جاسک در بازه زمانی (1383-1369) با استفاده از GIS و RS، مجله جغرافیا و توسعه، شماره سی و یکم.
  • سیف، عبدالله. موسوی،سید حجت.(1391)، ارزیابی شاخص‌های مورفودینامیک تپه­های برخانی، (مطالعه موردی: ریگ چاه جم)، مجله پژوهش­های ژئومورفولوژی کمی، شماره یکم.
  • محمودی، فرج الله، (1368)،ژئومورفولوژی دینامیک، انتشارات دانشگاه پیام نور
  • محمودی، فرج الله، (1370) ، ارگ­های مهم ایران، گزارش تحقیقی معاونت پژوهشی. دانشگاه تهران
  • مقصودی، مهران. حاجی زاده،  عبدالحسین. مرادپور، زهرا ، (1392)، پایش جهات حرکت لندفرم­های ماسه­ای با استفاده از تصاویر ماهواره­ای و عکس­های هوایی، مطالعه موردی: روستای پشوئیه استان کرمان، اولین همایش انجمن کواترنری، دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران
  • مقصودی،مهران.حاجی­زاده،عبدالحسین.نظام محله،محمدعلی. بیاتی صداقت، زینب،(1392)، برآورد­تقریبی مساحت، حجم، جرم و فشار کلوت­های دشت لوت با استفاده مولتی دیتا، اولین همایش انجمن کواترنری، دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران.
  • مقصودی، مهران. حاجی زاده، عبدالحسین. نظام محله، محمدعلی. بیاتی صداقت، زینب.(1391).مخاطرات ناشی از حرکت برخان­ها.اولین همایش ملی انجمن ژئومورفولوژی ایران،دانشگاه تهران.
  • مقصودی، مهران. نگهبان، سعید. باقری، سجاد. (1391)، تحلیل مخاطرات ناشی از ماسه­های روان بر سکونتگاه­های غرب دشت لوت (مطالعه موردی: روستای حجت‌آباد – شرق شهداد)، مجله جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره یکم.
  • ملکوتی، محمدجعفر(1353 ). بررسی چگونگی حرکت تپه­های شنی در استان سیستان و بلوچستان با استفاده از عکس­های هوایی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران.
  • نگارش، حسین. لطیفی،لیلا.(1387)، تحلیل ژئومورفولوژیکی روند پیشروی تپه­های ماسه­ای شرق سیستان در خشکسالی­های اخیر، مجله جغرافیا و توسعه، شماره دوازدهم.
  • یمانی، مجتبی. (1394)، تأثیر وزش همگرای بادها در مورفولوژی و استقرار ریگ‌های پیرامون دشت کویر،کواترنری ایران، دوره 1، شماره 2، صص 112-99 .
    • Al-Dabi, H. Maghali, EI .Baz, F. and Al-Sarawi, M (1998). Mapping and monitoring sand dune patterns northwest Kuwait using Landsat TM image, in: Sustainable Development in Arid Zones (eds Omar, S.A.S. Misak, R. & Satellite Al- Ajami, D.), Vol.pp.273-281.
    • Al- Harthi, Abbas Aifan (2002). Geohazard Assessment Of Sand Dunes Between Jeddah and Al-Lith, Western Saudi Arabia, Environmental Geology , 42, 360–369.
    • Abou El-Magd, I., Hassan, O. & Arafat, S. (2013) Quantification of sand dune movements in the south western part of Egypt, using remotely sensed data and GIS. J Geogr Inf Syst, 5, 498–508.
    • Belrhiti, H.E.; Douady, S.; (2011) equilibrium versus disequilibrium of barchans dunes, Geomorphology 128, 558-568.
    • Boulghobra,Nouar., DRIDI., Hadda.(2016). FINE RESOLUTION IMAGERY AND GIS FOR INVESTIGATING THE MORPHOLOGICAL CHARACTERISTICS, AND MIGRATION RATE OF BARCHAN DUNES IN THE ERG SIDI MOUSSA DUNEFIELD NEAR INSALAH(ALGERIA), Geographia Technica, Vol. 11, Issue 2, pp 14 to 21.
    • Burrough, S.L.; Thomas, D.S.G.; Bailey, R.M.; Davies, L.; (2012) from landform to process: morphology and formation of lake-bed barchans dunes,Makgadikgadi,Botswana,Geomorphology 161-162,1-14.
    • Cooke, R.U. and Warren, A. (1973). Geomorphology in Deserts, UCL Press,  London, pp: 526.
    • Daniell, J., Hughes, M., (2007). The Morphology of Barchan-shaped Sand Banks from Western Torres Strait, Northern Australia, Sedimentary Geology, Vol. 202, PP. 638-652.
    • Dong, Z.; Man, D.; Luo, W.; Qian, G.; Wang, J.; Zhao, M.; Liu, S.; Zhu, G.; Zhu, S; (2010) horizontal Aeolian sediment flux in the minqin area,a major source of Chinese dust storms, Geomorphology 116, 58-66.
    • Dong, Z.; Wang, X.; Chen, G.; (2000) monitoring sand dune advance in the Taklimakan Desert ,Geomorphology 35, 219-231.
    • Herrmann, H.J., Sauerman, G., (2000). The Shape of Dunes, Physical A 283, PP. 24-30.
    • Hersen, P, .2004. On the crescentic shape of barchan dunes. The European Physical Journal B 37: 507–514.
    • Liu, L.Y.; Skidmore, E.; Hasi, E.; Wagner, L.; Tatarko, J.; (2005) dune sand transport as influenced by wind directions, speed and frequencies in the Ordos Plateau, China, Geomorphology 67,283-297.
    • Potter C and Weigand J ,(2016). Analysis of Desert Sand Dune Migration Patterns from Landsat Image Time Series for The Southern California Desert, J Remote Sensing & GIS, 5: 2.
    • Sauermann, G., Rognon, P., Poliakov, A., Herrmann, H.J., (2000). The Shape of the Barchan Dunes of Southern Morocco, Geomorphology, Vol. 36, PP. 47-62.
    • Zhang, D., X. Yang, O. Rozier, and C. Narteau (2014), Mean sediment residence time in barchan dunes J. Geophys. Res. Earth Surf., 119. 463-451.